Embolisme pulmonari adalah penyumbatan yang berlaku di arteri pada paru-paru. Ia biasanya terjadi disebabkan gumpalan darah yang telah bergerak ke paru-paru daripada bahagian badan lain, biasanya kaki. Jenis bekuan darah ini dikenali sebagai trombosis urat dalam (deep vein thrombosis – DVT). Selain itu, penyakit ini adalah keadaan yang serius, dan mungkin keadaan yang mengancam nyawa sekiranya ada halangan aliran darah ke paru-paru. Ini mengurangkan paras oksigen darah dan boleh mengakibatkan kerosakan organ.
Seterusnya, penyakit embolisme pulmonari memerlukan rawatan perubatan dengan segera.
Simptom Embolisme Pulmonari
Saluran darah paru-paru tersumbat biasanya tidak akan menyebabkan gejala. Anda mungkin mempunyai:
- Kesakitan dada, yang boleh menjadi lebih parah dengan nafas yang mendalam.
- Sesak nafas secara tiba-tiba atau pernafasan yang cepat.
- Denyutan jantung yang cepat.
- Batuk dengan mendadak.
- Batuk berdarah.
- Pening kepala atau pengsan.
- Kebimbangan.
Dapatkan pertolongan jika anda mengenal pasti gejala ini. Tanda-tanda ini boleh juga menjadi gejala bagi serangan jantung, keradangan paru-paru atau masalah serius yang lain.
Punca Embolisme Pulmonari
Embolisme pulmonari berlaku apabila berkumpulnya bahan, dan yang paling kerap adalah gumpalan darah memasuki arteri dalam paru-paru anda. Gumpalan darah ini paling kerap datang dari urat dalam kaki anda dan dikenali sebagai trombosis urat dalam (deep vein thrombosis – DVT).
Dalam kebanyakan kes, pelbagai gumpalan terlibat tetapi tidak semestinya melibatkan semuanya sekaligus. Bahagian paru-paru yang terkesan oleh setiap arteri yang tersumbat boleh kekurangan darah dan mungkin mati. Ini dikenali sebagai infarktan pulmonari. Keadaan ini juga menjadikan paru-paru anda lebih sukar untuk memberikan oksigen kepada seluruh badan anda.
Kadangkala, penyumbatan pada saluran darah berlaku disebabkan bahan selain gumpalan darah, seperti:
- Lemak dari sumsum tulang panjang yang patah.
- Kolagen atau tisu lain.
- Sebahagian daripada ketumbuhan.
- Gelembung udara.
Diagnosis Embolisme Pulmonari
Penyakit embolisme pulmonari boleh jadi sukar untuk didiagnosis, terutama pada individu yang menderita penyakit jantung atau paru-paru. Disebabkan itu, doktor mungkin akan mengarahkan anda untuk membuat satu atau lebih ujian berikut.
– Ujian darah
Doktor boleh menetapkan ujian darah bagi mengesan bahan pembubaran beku bahan dimer D. Tahap yang tinggi mungkin menandakan peningkatan pembekuan darah, walaupun faktor-faktor lain juga boleh menyebabkan tahap dimer D yang tinggi.
Ujian darah juga dapat mengukur jumlah oksigen dan karbon dioksida dalam darah anda. Gumpalan darah di dalam paru-paru boleh menurunkan tahap oksigen dalam darah. Di samping itu, ujian ini juga boleh dilakukan untuk menentukan sama ada anda mempunyai gangguan pembekuan darah yang diwarisi.
– Sinar-X (X-ray) dada
Ujian yang tidak invasif ini boleh menunjukkan imej jantung dan paru-paru anda pada filem. Walaupun sinar-X tidak dapat mendiagnosis penyakit ini dan mungkin kelihatan normal apabila adanya penyakit embolisme pulmonari, ujian ini boleh menolak syarat-syarat lain yang meniru penyakit ini.
– Ultrabunyi
Ujian tidak invasif seterusnya yang dikenali sebagai ultrasonografi dupleks (kadangkala dipanggil imbasan dupleks atau ultrasonografi mampatan) menggunakan gelombang bunyi bagi memeriksa gumpalan darah di urat paha anda.
Dalam ujian ini, doktor akan menggunakan alat berbentuk tongkat yang dipanggil transduser bagi mengarahkan gelombang bunyi ke urat yang diuji. Gelombang ini kemudiannya dipantulkan kepada transduser dan diterjemahkan ke dalam imej bergerak oleh komputer. Ketiadaan gumpalan mengurangkan kemungkinan penyakit trombosis vena dalam. Sekiranya saluran paha atas adalah jelas, ultrasonografi juga dapat mengimbas urat di belakang lutut bagi mencari sisa pembekuan. Sekiranya terdapat bekuan darah, rawatan mungkin akan dimulakan dengan segera.
– Imbasan tomografi berkomputer (CT scan) berputar
Dalam imbasan (helikal) CT, pengimbas akan berputar di sekitar badan anda dalam lingkaran seperti jalur pada tongkat gula-gula untuk mencipta imej 3D. Jenis imbasan ini dapat mengesan kelainan dalam arteri pada paru-paru dengan lebih tepat berbanding imbasan CT konvensional. Dalam beberapa kes, bahan kontras diberikan secara intravena semasa imbasan CT dibuat untuk menggariskan arteri paru-paru.
– Angiogram pulmonari
Ujian ini memberikan gambaran jelas aliran darah di arteri paru-paru anda. Ini adalah cara paling tepat untuk mendiagnosis penyakit embolisme pulmonari, tetapi memandangkan ia memerlukan tahap kemahiran yang tinggi untuk melaksanakannya dan mempunyai risiko yang serius, ia biasanya dilakukan apabila ujian lain gagal memberikan diagnosis tepat.
Dalam angiogram paru-paru, tiub fleksibel (kateter) dimasukkan ke dalam urat besar biasanya di pangkal paha anda. Ia kemudiannya melalui jantung dan masuk ke arteri paru-paru. Pewarna khas kemudian disuntik ke dalam kateter, dan sinar-X diambil apabila pewarna bergerak sepanjang arteri di dalam paru-paru anda.
Satu risiko prosedur ini adalah perubahan sementara dalam irama jantung anda. Di samping itu, pewarna boleh menyebabkan kerosakan buah pinggang pada individu yang mengalami masalah fungsi buah pinggang.
Faktor Risiko Embolisme Pulmonari
Walaupun sesiapa sahaja boleh mengalami gumpalan darah dan saluran darah paru-paru tersumbat berikutnya, faktor-faktor tertentu boleh meningkatkan risiko penyakit ini.
– Sejarah perubatan
Anda lebih berisiko jika anda atau mana-mana ahli keluarga anda mengalami gumpalan darah urat atau saluran darah paru-paru tersumbat pada masa lalu. Ini mungkin berlaku disebabkan penyakit diwarisi yang menjejaskan darah dan menjadikannya lebih mudah pecah.
Di samping itu, beberapa keadaan dan rawatan perubatan juga boleh meningkatkan risiko anda seperti:
- Penyakit jantung. Penyakit kardiovaskular, khususnya kegagalan jantung meningkatkan kemungkinan berlakunya pembekuan darah.
- Kanser. Kanser tertentu terutamanya kanser pankreas, ovari dan paru-paru serta banyak kanser dengan metastasis boleh meningkatkan kadar bagi bahan yang membantu pembentukan gumpalan darah. Selain itu, rawatan kemoterapi juga boleh meningkatkan risiko penyakit. Wanita dengan sejarah peribadi atau keluarga yang mengalami kanser payudara dan mengambil tamoxifen atau raloxifen juga berisiko mengalami pembekuan darah.
- Pembedahan. Pembedahan adalah salah satu punca utama bagi masalah pembekuan darah. Disebabkan itu, ubat untuk mencegah gumpalan ini boleh diberikan sebelum dan selepas pembedahan utama seperti penggantian sendi.
– Keadaan tidak bergerak (immobility) yang berpanjangan
Gumpalan darah lebih cenderung terbentuk semasa tempoh ketidakaktifan, seperti:
- Rehat di atas katil. Terperap di katil bagi tempoh yang panjang selepas pembedahan, serangan jantung, patah kaki, trauma atau sebarang penyakit serius menjadikan anda lebih mudah terdedah kepada masalah gumpalan darah. Apabila bahagian bawah badan dalam kedudukan mendatar untuk jangka masa yang panjang, aliran darah urat menjadi perlahan dan darah boleh terkumpul di bahagian kaki.
- Perjalanan panjang. Duduk di kedudukan yang sempit semasa penerbangan atau perjalanan kereta yang lama akan melambatkan aliran darah di kaki. Ini seterusnya mendorong kepada pembentukan gumpalan.
– Faktor risiko lain
- Merokok. Disebabkan faktor-faktor yang tidak dapat difahami dengan baik, penggunaan tembakau boleh menyebabkan segelintir individu terdedah dengan pembentukan gumpalan darah, terutama apabila ia digabungkan dengan faktor risiko lain.
- Berat badan berlebihan. Berat yang berlebihan meningkatkan risiko gumpalan darah terutama pada wanita yang merokok atau mempunyai tekanan darah tinggi.
- Estrogen tambahan. Estrogen dalam pil kawalan kelahiran dan dalam terapi penggantian hormon boleh meningkatkan faktor gumpalan dalam darah anda. Ini boleh menjadi lebih parah sekiranya anda merokok atau mempunyai berat badan berlebihan.
- Kehamilan. Berat bayi yang menekan pada urat di pinggul boleh melambatkan perjalanan darah dari kaki. Gumpalan ini lebih cenderung terbentuk apabila darah bergerak dengan perlahan atau terkumpul di satu bahagian.
Rawatan Embolisme Pulmonari
Bergantung kepada gejala anda, doktor mungkin memberikan ubat yang dipanggil trombolitik untuk membubarkan bekuan. Ubat-ubatan ini boleh menyelamatkan nyawa anda, tetapi juga boleh menyebabkan pendarahan sukar untuk dihentikan. Anda perlu berada di hospital dan pihak di sana akan memerhatikan anda dengan teliti.
Bagi beberapa kes yang serius, seorang pakar mungkin perlu melakukan pembedahan untuk memecahkan dan mengeluarkan bekuan tersebut.
Sekiranya gejala anda tidak mengancam nyawa, atau jika menggunakan trombolitik adalah terlalu berbahaya, doktor akan memberi ubat yang mengganggu proses pembekuan atau menghentikan platlet dalam darah daripada melekat bersama. Ubatan ini tidak memecahkan gumpalan, tetapi mengekalkannya daripada menjadi lebih besar sementara tubuh anda bekerja untuk melarutkannya. Selepas itu, anda mungkin akan mengambil pil penipis darah selama sekurang-kurangnya tiga bulan.
Langkah Pencegahan Embolisme Pulmonari
Dengan mencegah pembekuan pada urat dalam kaki anda (trombosis urat dalam), ini akan membantu mencegah penyakit embolisme pulmonari daripada berlaku. Disebabkan itu, kebanyakan hospital adalah agresif mengenai langkah-langkah yang boleh dibuat untuk mencegah gumpalan darah, termasuk:
- Pengecil darah (antikoagulan). Ubat-ubatan ini sering diberikan kepada individu yang berisiko mengalami pembekuan darah sebelum dan selepas pembedahan. Ia juga diberikan kepada individu yang dimasukkan ke hospital kerana serangan jantung, strok atau komplikasi kanser.
- Stoking mampatan. Stoking mampatan akan kekal memerah kaki anda, bagi membantu urat dan otot kaki bergerak darah lebih cekap. Ia juga menawarkan cara yang selamat, mudah dan murah untuk menjaga darah daripada terkumpul semasa dan selepas pembedahan umum.
- Kedudukan kaki yang ditinggikan. Menaikkan kaki anda sekiranya boleh dan pada waktu malam juga boleh menjadi sangat berkesan. Naikkan bahagian bawah katil anda kira-kira 4 hingga 6 inci dengan menggunakan blok atau buku.
- Aktiviti fizikal. Bergerak sejurus selepas pembedahan dapat membantu menghalang saluran darah paru-paru tersumbat dan menyegerakan pemulihan secara keseluruhan. Ini adalah salah satu sebab utama mengapa jururawat mendorong anda untuk bangun, walaupun pada hari pembedahan dan berjalan walaupun anda berasa sakit pada tapak pembedahan anda.
- Mampatan pneumatik. Rawatan ini menggunakan ‘cuff’ paha tinggi atau betis tinggi yang secara automatik mengembung dengan udara dan mengempis setiap beberapa minit untuk mengurut dan memerah urat pada kaki anda. ia juga dapat memperbaiki aliran darah.
– Langkah pencegahan ketika dalam perjalanan
Risiko gumpalan darah berkembang semasa perjalanan adalah rendah, tetapi ia boleh meningkat apabila perjalanan menjadi lebih lama. Jika anda mempunyai faktor risiko penggumpalan darah dan anda prihatin dengan perjalanan anda, berbincang dengan doktor terlebih dahulu.
Doktor mungkin mencadangkan perkara berikut untuk membantu mencegah gumpalan darah semasa perjalanan:
- Minum banyak air. Air adalah cecair terbaik untuk mencegah dehidrasi, yang boleh menyumbang kepada perkembangan gumpalan darah. Elakkan minuman keras yang menyumbang kepada kehilangan cecair.
- Ambil waktu rehat dari duduk. Bergerak di sekitar kabin pesawat sekali sejam atau lebih. Sekiranya anda memandu, hentikan setiap jam dan berjalan di sekitar kereta beberapa kali. Lakukan selekoh lutut dalam.
- Lakukan pergerakan di tempat duduk anda. Regangkan pergelangan kaki anda setiap 15 hingga 30 minit.
- Pakai stoking sokongan. Doktor boleh mengesyorkan ini untuk membantu menggalakkan peredaran dan pergerakan cecair di kaki anda. Stoking mampatan tersedia dalam pelbagai warna dan tekstur yang bergaya. Terdapat juga peranti yang dikenali sebagai butler stoking untuk membantu anda memakai stoking.
SUMBER
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/pulmonary-embolism/symptoms-causes/syc-20354647
https://www.webmd.com/lung/what-is-a-pulmonary-embolism