Dementia merupakan istilah umum bagi penyakit mental yang merosot dan mampu mengganggu kehidupan harian seseorang, Ia juga bukan merupakan sebahagian proses penuaan. Gejala Demensia boleh merangkumi masalah dengan ingatan, komunikasi dan pemikiran. Seterusnya, penyakit Alzheimer adalah jenis Demensia yang paling biasa. Gejala penyakit Alzheimer muncul secara perlahan-lahan dan menjadi lebih teruk dari semasa ke semasa.
Alzheimer merupakan penyakit yang merosakkan daya ingatan. Pada awalnya, individu akan mengalami kesulitan dalam mengingati peristiwa yang baru berlaku walaupun mereka masih dapat ingat akan perkara yang telah berlaku bertahun-tahun dahulu.
Penyakit ini juga boleh menjadikan tisu otak terputus dari semasa ke semasa. Ia juga biasanya dihidapi oleh orang yang berumur 65 tahun ke atas.
Individu yang menghidap penyakit ini hanya boleh hidup selama beberapa tahun atau beberapa dekad sahaja. Biasanya, individu mampu hidup dengannya selama lebih kurang sembilan tahun. Kira-kira 1 dalam 8 orang yang berumur 65 tahun ke atas menghidapi penyakit ini serta lebih mudah terjadi pada golongan wanita berbanding lelaki.
Simptom Penyakit Alzheimer
Hilang ingatan merupakan gejala utama berlakunya penyakit ini. Tanda awal penyakit ini biasanya dapat dikenal pasti apabila individu sukar untuk mengingati sebuah peristiwa atau perbualan. Semakin teruk penyakit ini, semakin teruklah masalah memori seseorang serta berlakunya perkembangan simptom-simptom lain juga.
Pada awalnya, seseorang yang mendapat penyakit Alzheimer mungkin mengalami kesukaran untuk mengingati sesuatu perkara dan tidak dapat berfikir secara waras. Ahli keluarga atau rakan mungkin lebih cenderung untuk melihat perkembangan simptom-simptom penyakit ini sekiranya ia menjadi lebih teruk.
Perubahan yang berlaku pada otak yang dikaitkan dengan penyakit Alzheimer boleh menyebabkan masalah seperti:
– Memori
Setiap individu pasti pernah membuat kesilapan dengan ingatan mereka sekali-sekala. Sekiranya anda pernah lupa tempat anda meletakkan kunci anda atau lupa akan nama rakan anda, itu adalah perkara biasa yang dilalui semua orang. Namun begitu, hilang ingatan yang berkaitan dengan penyakit Alzheimer adalah lebih teruk dan mempengaruhi keupayaan untuk melakukan kerja di tempat kerja atau di rumah.
Individu dengan penyakit Alzheimer cenderung untuk:
• Mengulangi kenyataan serta menanyakan soalan berulang kali
• Lupa akan perbualan, temu janji atau peristiwa
• Selalu lupa setelah meletakkan sesuatu barang dan biasanya barang tersebut diletakkan di tempat yang tidak masuk akal
• Boleh hilang walaupun di tempat yang sudah biasa
• Lupa akan nama ahli keluarga serta objek yang dilihat setiap hari
• Mempunyai masalah mencari perkataan yang betul semasa mengenal pasti objek, menyatakan pemikiran atau semasa berbual
– Pemikiran
Penyakit Alzheimer boleh menyebabkan individu mengalami kesukaran untuk memberi tumpuan dan berfikir terutamanya tentang konsep abstrak seperti nombor.
Melakukan banyak perkara pada satu masa boleh jadi sukar dan mencabar bagi menguruskan kewangan, buku duit baki serta membayar bil tepat pada masanya. Kesukaran yang dialami ini juga boleh bertambah menjadi kurang kemampuan untuk mengenali dan menangani nombor-nombor.
– Membuat pertimbangan dan keputusan
Keupayaan individu dengan penyakit Alzheimer untuk membuat keputusan dan penilaian yang munasabah dalam situasi harian akan berkurangan. Sebagai contoh, individu akan membuat pilihan yang mustahil dan tidak wajar dalam interaksi sosial atau pemilihan pakaian yang tidak sesuai. Mereka juga boleh merasa sukar untuk menghadap masalah harian seperti memasak makanan di dapur atau situasi semasa memandu yang tidak dijangka.
– Merancang dan melakukan tugasan yang biasa
Aktiviti rutin yang memerlukan langkah-langkah tertentu seperti merancang, masak makanan atau bermain permainan kegemaran boleh menjadi sukar kerana penyakit Alzheimer yang dialami. Ia juga boleh menjadi lebih teruk hinggakan mereka boleh lupa akan cara melaksanakan tugas asas seperti berpakaian mahupun mandi.
– Perubahan keperibadian dan tingkah laku
Perubahan pada otak yang berlaku kerana penyakit Alzheimer boleh menjejaskan perasaan dan tingkah laku individu. Masalah yang boleh berlaku termasuklah:
• Kemurungan
• Kurang rasa simpati
• Tidak mahu bergaul dengan orang
• Perubahan emosi
• Mudah mengecewakan orang lain
• Mudah tersinggung dan agresif
• Perubahan dalam tabiat tidur
• Suka berjalan tanpa hala tuju
• Hilang ingatan
• Mengalami delusi, seperti merasakan sesuatu telah dicuri walaupun ia tidak berlaku
– Kemahiran yang dipelihara
Banyak kemahiran penting yang terpelihara buat jangka masa panjang walaupun gejala Alzheimer menjadi semakin buruk. Kemahiran yang dapat dipelihara ini termasuklah kemahiran membaca buku, menceritakan kisah dan mengenang kisah lama, menyanyi, mendengar muzik, menari, melukis atau membuat aktiviti seni.
Kemahiran ini dapat disimpan dengan lebih lama kerana mereka dikawal oleh bahagian otak yang akan menerima kesan Alzheimer bukan dalam waktu terdekat.
Punca Penyakit Alzheimer
Para saintis mempercayai bahawa kebanyakan penyakit Alzheimer berpunca daripada kombinasi faktor genetik, gaya hidup serta faktor persekitaran yang boleh mempengaruhi otak dari semasa ke semasa.
Kurang dari satu peratus keseluruhan kes Alzheimer membuktikan bahawa perubahan yang berlaku pada gen spesifik yang ada pada seseorang individu itu boleh menjamin bahawa individu itu akan mendapatkan penyakit ini secara tepat. Kejadian yang jarang berlaku ini selalunya menyebabkan serangan penyakit pada usia pertengahan.
Walaupun penyebab sebenar penyakit Alzheimer masih tidak diketahui, namun pada asasnya ia berlaku kerana masalah dengan protein otak yang gagal berfungsi dengan normal dan mengganggu kerja sel-sel otak (neuron) serta menyebabkan banyak kejadian yang tidak diingi berlaku. Apabila neuron rosak, hubungan mereka akan terputus dan akhirnya mati begitu sahaja.
Kerosakan ini paling kerap bermula di kawasan otak yang mengawal memori, tetapi prosesnya boleh bermula beberapa tahun sebelum gejala pertama muncul. Kehilangan neuron boleh berkembang kepada bahagian otak yang lain. Pada tahap yang teruk, saiz otak boleh mengecil dengan drastik.
Oleh itu, penyelidik sedang menumpukan kepada peranan dua protein ini iaitu:
- Plak – Beta-amyloid merupakan serpihan sis protein yang lebih besar. Apabila serpihan ini dikumpulkan bersama, mereka mempunyai kesan toksik pada neuron dan boleh mengganggu komunikasi antara sel. Kelompok ini juga boleh membentuk deposit yang lebih besar dikenali sebagai plak amyloid yang juga termasuk dalam serpihan selular yang lain.
- Tangles – Protein Tau memainkan peranan dalam sistem sokongan dan sistem pengangkutan dalaman neuron yang membawa nutrien dan bahan penting lain. Bagi penyakit Alzheimer, protein Tau merubah bentuk dan menyusun diri mereka menjadi struktur yang disebut ‘tangle neurofibrial’. Ia juga mengganggu proses pengangkutan dan menjadi toksik kepada sel.
Faktor Risiko Penyakit Alzheimer
Ada beberapa faktor yang dikatakan boleh membuat individu lebih cenderung untuk mendapat penyakit Alzheimer. Setakat ini, penyelidikan yang telah dibuat mengaitkan penyakit ini dengan faktor seperti:
- Umur – Risiko mendapatkan Alzheimer semakin meningkat apabila anda semakin tua. Bagi kebanyakan orang, ia mula meningkat setelah anda berusia 65 tahun ke atas.
- Jantina – Golongan wanita lebih banyak mendapatkan penyakit ini berbanding lelaki
- Sejarah keluarga – Individu yang mempunyai ahli keluarga yang mempunyai penyakit Alzheimer lebih cenderung untuk mendapatkannya
- ‘Down-syndrome’ – Sebabnya masih tidak diketahui mengapa orang yang mengalami masalah ini sering mendapat penyakit Alzheimer ketika dalam usia 30-an dan 40-an
- Kecederaan kepala – Beberapa kajian menunjukkan bahawa penyakit Alzheimer ada kaitan dengan kecederaan yang berlaku di bahagian kepala individu
- Faktor lain – Tahap kolesterol yang tinggi serta tekanan darah tinggi juga boleh meningkatkan risiko untuk mendapatkan penyakit Alzheimer
Diagnosis Penyakit Alzheimer
Tiada ubat yang boleh merawat penyakit Alzheimer tetapi pengambilan ubat, terapi sensori dan banyak lagi boleh merawat simptom-simptom yang ditunjukkan. Untuk mendapatkan kesan yang lebih efektif, diagnosis lebih awal adalah sangat penting.
Ujian-ujian seperti yang di bawah akan membantu doktor untuk mengetahui sama ada terdapat masalah dengan bahagian otak anda yang terlibat dalam aspek pembelajaran, ingatan, pemikiran atau kemahiran merancang.
– ‘Ujian Mental Mini’
Ini adalah ujian ringkas yang akan memeriksa:
• Kemahiran menyelesaikan masalah
• Tempoh keupayaan anda memberi perhatian
• Kemahiran mengira
• Memori
– Imbasan CT
Dalam imbasan CT (computed tomography), mesin akan mengambil gambar X-ray badan anda dari sudut yang berbeza dalam tempoh yang singkat. Komputer kemudian akan menghidupkan imbasan ke dalam satu siri imej yang kelihatan seperti ‘iris’ melalui badan. Pemeriksaan CT yang dibuat boleh menunjukkan perubatan otak yang selalunya berlaku pada tahap akhir penyakit Alzheimer.
– Pemantauan Resonans Magnetik (MRI)
MRI akan mengambil gambar tubuh anda dengan jelas menggunakan magnet yang besar, gelombang radio dan komputer. Ia juga boleh membantu doktor melihat sekiranya tumor atau strok boleh menyebabkan berlakunya gejala yang kelihatan seperti Alzheimer. Selain itu, ia juga boleh membantu untuk menunjukkan perubahan otak yang dikaitkan dengan penyakit ini.
– Ujian Neuropsikologi
Ujian ini mengkaji hubungan antara otak dan tingkah laku. Ia juga membantu dalam diagnosis dan rawatan keadaan yang mempengaruhi pemikiran, emosi dan tingkah laku termasuklah Alzheimer.
Doktor juga boleh memberikan ujian lain seperti bertanyakan soalan kepada anda berkenaan penyakit tersebut secara menyeluruh. Ujian-ujian lain juga boleh dibuat bagi memeriksa memori, bahasa, keupayaan untuk merancang dan memberi alasan serta keupayaan mengubah tingkah laku.
Selain itu, ujian ini juga boleh membantu doktor dan keluarga anda untuk memahami kesan penyakit Alzheimer pada kehidupan harian anda dengan lebih baik.
– Imbasan PET
Pengimejan proses penyakit boleh dibuat dengan tomografi pelepasan positron (PET). Semasa imbasan PET dibuat, pengesan radioaktif peringkat rendah akan disuntuk ke dalam darah bagi mendedahkan ciri-ciri tertentu dalam otak.
Pengimejan PET boleh juga melibatkan:
• Fluorodeoxyglucose (FDG) – Imbasan ini dapat menunjukkan kawasan otak di mana nutrien kurang dimetabolismekan. Dengan mengenal pasti corak degenerasi iaitu kawasan metabolisme yang rendah boleh membantu membezakan penyakit Alzheimer dengan penyakit dementia yang lain.
• Pengimejan Amyloid PET – Imbasan ini boleh mengukut beban deposit amiloid di otak. Cara ini banyak digunakan dalam penyelidikan tetapi boleh juga digunakan sekiranya individu mengalami gejala demensia yang tidak normal dan terlalu awal.
• Pengimejan Tau Pete – Imbasan ini mengukur beban jarum neurofibrially di otak dan hanya digunakan dalam penyelidikan.
Rawatan Penyakit Alzheimer
– Dadah
Ubat Alzheimer yang kini boleh membantu simptom memori dan perubahan kognitif yang lain buat seketika. Dua jenis ubat yang digunakan untuk merawat gejala kognitif ialah:
– ‘Cholinesterase inhibitors’
Ubat jenis ini berfungsi meningkatkan tahap komunikasi antara sel dengan memelihara utusan kimia yang berkurangan di otak kerana penyakit Alzheimer. Perkembangan yang berlaku adalah pada kadar yang sederhana.
Cholinesterase inhibitors ini juga boleh meningkatkan simptom neuropsikiatrik seperti keresahan atau kemurungan. Ubat jenis ini yang sering digunakan termasuklah donepezil (Aricept), galantamine (Razadyne) dan rivastigmine (Exelon).
Kesan sampingan ubat ini adalah seperti cirit-birit, loya, kehilangan nafsu makan dan gangguan tidur. Bagi mereka yang mengalami masalahn pengaliran jantung, kesan serius seperti ‘arrhythmia cardiac’.
– Memantin (Namenda)
Ubat ini berfungsi dalam rangkaian komunikasi sel otak yang lain dan melambatkan gejala penyakit Alzheimer yang sederhana dan parah. Ia juga kadang kala digunakan bersama ‘Cholinesterase inhibitant’. Kesan sampingan yang jarang berlaku adalah seperti pening dan berasa keliru.
– Terapi lain
Ramai orang yang telah meneroka cara lain selain pengambilan ubat bagi merawat penyakit Alzheimer ataupun mengurangkan gejala-gejalanya. Namun begitu, tiada kepastian yang boleh dibuat jika dilihat dari segi sains.
- Vitamin E – Para saintis pernah berpendapat bahawa antioksidan ini mampu melindungi sel-sel saraf daripada rosak. Memandangkan hanya ada sedikit bukti yang mengatakan bahawa kandungan ini berfungsi, doktor tidak lagi mengesyorkannya kepada pesakit Alzheimer.
- Terapi penggantian hormon (HRT) – Kajian terdahulu menunjukkan bahawa wanita yang menjalani terapi penggantian hormon selepas menopaus mempunyai risiko lebih rendah untuk menghidap Alzheimer. Hormon wanita iaitu estrogen dikatakan membantu sel-sel saraf bersambung antara satu sama lain. Ia juga dapat mengelakkan plak terbina antara sel-sel otak. Walau bagaimanapun, kajian baru-baru ini mendapati bahawa HRT sebenarnya tidak membantu. Kajian lain pula menunjukkan bahawa penggunaan estrogen berkemungkinan menimbulkan risiko penyakit Alzheimer berbanding melindunginya. HRT juga boleh meningkatkan peluang seseorang untuk mendapat serangan jantung, strok dan kanser payudara.
- Terapi seni dan muzik – Sesetengah sains menunjukkan bahawa rawatan ini mampu merangsang pancaindera yang dapat meningkatkan emosi, tingkah laku dan fungsi harian pesakit Alzheimer. Seni dan muzik boleh membantu mencetuskan kembali kenangan dahulu serta membantu individu untuk bersosial dengan dunia di sekeliling mereka.
- Supplemen – Ada yang telah mencuba ubat alternatif seperti koenzim Q10, kalsium batu karang, ‘huperzine A’ serta lemak asid daripada omega-3 untuk mencegah atau merawat penyakit ini. Namun, tiada kajian mencukupi yang dapat menunjukkan keberkesanannya.
FDA tidak mengawal supplemen ini seperti ubatan biasa dan syarikat-syarikat yang menghasilkannya juga tidak perlu menunjukkan sama ada produk mereka selamat atau berfungsi sebelum dijual. Sesetengah makanan tambahan ini boleh menyebabkan kesan sampingan yang berbahaya. Jadi, berjumpalah dengan doktor anda sebelum anda mula menggunakannya.
– Mewujudkan persekitaran yang selamat dan selesa
Mencuba untuk mengadaptasi kehidupan dengan keperluan seseorang yang menghidapi penyakit Alzheimer adalah sebahagian penting yang ada pada mana-mana pelan rawatan. Bagi pesakit Alzheimer, mewujudkan dan mengukuhkan tabiat sedia ada serta meminimumkan tugas yang memerlukan penggunaan memori dapat menjadikan hidup mereka lebih mudah.
Anda boleh mengambil langkah-langkah ini untuk menyokong rasa kesejahteraan dan kemampuan anda melakukan aktiviti seperti biasa dengan:
• Menyimpan kunci, dompet, telefon bimbit dan barang berharga di tempat yang sama supaya tidak hilang.
• Menyimpan ubat-ubatan di lokasi yang selamat. Gunakan senarai semak harian bagi mengetahui kadar penggunaan dos ubat tersebut.
• Susun wang dengan lebih awal bagi pembayaran automatik dan deposit automatik.
• Bawa telefon bimbit dengan mengaktifkan lokasi supaya lokasi senang dijejaki. Simpan nombor telefon yang penting dalam telefon.
• Optimumkan sebarang perjumpaan pada hari dan masa yang sama sebanyak mungkin.
• Gunakan kalendar atau papan putih di rumah untuk mencatat jadual harian. Bina tabiat untuk membuang item yang telah siap dibuat.
• Keluarkan perabot yang berlebihan, atau objek yang mengacau dan buang karpet juga.
• Pasang kerusi yang kukuh di tangga dan di bilik mandi.
• Pastikan kasut dan sandal selesa dan mempunyai daya tarikan yang baik.
• Kurangkan bilangan cermin kerana pesakit Alzheimer boleh mendapati imej pada cermin itu mengelirukan atau menakutkan.
• Pastikan pesakit Alzheimer membawa kad identiti atau memakai gelang amaran perubatan.
• Simpan gambar dan objek yang bermakna di sekeliling rumah.
SUMBER
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/alzheimers-disease/symptoms-causes/syc-20350447
https://en.wikipedia.org/wiki/Alzheimer%27s_disease